یک لقمه به یک لقمه
از امام رضا (علیه السلام) نقل شده است: سالی در بنی اسرائیل باران نیامد، به طوری که خشک سالی پیدا شد و مردم از گرسنگی می مردند.
روزی زنی نانی به دست آورده بود. وقتی آن را برای خوردن به دهان گذاشت، سائلی فریاد کشید: ای بنده خدا! مرا دریاب که نزدیک است از گرسنگی بمیرم. وقتی آن زن چنین شنید، با خود گفت: سزاوار است که لقمه نان را به این سائل صدقه دهم. سپس آن را از دهان بیرون آورد و به سائل داد.
روزی این زن برای جمع آوری هیزم، با طفل کوچکش به صحرا رفته بود. لحظه ای از کودکش غافل شد، گرگی او را به دهان گرفت و روانه شد. مادر کودک به دنبال گرگ می دوید. خداوند جبرئیل را فرستاد تا طفل را از دهان گرگ گرفت، به مادرش پس داد و گفت: ای زن! آیا راضی شدی؟ این لقمه به آن لقمه؛ یک لقمه دادی و یک لقمه گرفتی.(1)

مرحوم حاج میرزا خلیل تهرانی که در فن طبابت سرآمد پزشکان دهر بود، نقل می کند: من در علم طب، سررشته ای نداشتم. همه این مهارت، از برکت دادن یک نان به یک زن نصرانی برایم به وجود آمد.
در جوانی، از تهران به قم مشرف شدم. آن سال، قحطی و گرانی سختی به وجود آمد. در آن زمان، بین ایران و روس جنگی واقع شد. اسیران روس را آوردند و در شهرها متفرق کردند.
روزی برای تهیه نان به بازار رفتم و با زحمت زیادی نان تهیه کردم. در بین راه، زنی از اسیران نصرانی برخورد کردم که طفلی در بغل داشت و از گرسنگی رنگش زرد شده بود. وقتی مرا دید، گفت: شما مسلمانان رحم ندارید، خلق خدا را اسیر می کنید و گرسنه نگه می دارید. نان خود را به او دادم. چیزی نخوردم و به حجره ام برگشتم. ناگاه مردی با ناراحتی داخل حجره شد و گفت: همسرم درد شدیدی دارد، طبیبی سراغ دارید؟ در این حال، بی اختیار نام دارویی به زبانم جاری شد و گفتم: اگر فلان دارو را به او دهید، خوب می شود.
آن مرد فکر کرد من طبیب هستم. رفت دارو را تهیه کرد و به بیمارش داد و او فوراً خوب شد. خبر طبابت من منتشر شد و عده زیادی برای معالجه پیش من می آمدند و من چیزی که بر زبانم جاری می شد، می گفتم. آنان هم طبق گفته من عمل می کردند و شفا می یافتند.
بعد از مدتی به تهران بازگشتم و در اندک زمانی، مشهور شدم و نامم در اسامی استادان بزرگ از اطبا قرار گرفت و همه این ها به علت بخشش آن قرص نان بود که به زن نصرانی دادم.(2)

شیخ بهایی در کشکول می نویسد: در اطراف بصره، مردی فوت شد و چون بسیار آلوده به معصیت بود، کسی برای تشییع جنازه او حاضر نشد. زنش به همراه چند مزدور، بدن او را برای دفن، به خارج شهر بردند.
در آن نواحی، زاهدی بود بسیار مشهور که همه به صدق و پاک دلی او اعتقاد داشتند. زاهد را دیدند که منتظر جنازه است. همین که بر زمین گذاشتند، زاهد پیش آمد و گفت: آماده نماز شوید و خودش نماز خواند. طولی نکشید که خبر به شهر رسید و مردم برای رسیدن به ثواب می آمدند و نماز بر جنازه می خواندند و همه از این پیشامد، در شگفت بودند.
از زاهد پرسیدند، اوگفت: در خواب دیدم به من گفتند در فلان محل، جنازه ای می آید که فقط یک زن همراه او است. برآن نماز بخوان.
زاهد از زن پرسید: شوهر تو چه عملی می کرد که سبب آمرزش او شد؟ زن گفت: شبانه روز او، به آلودگی و مشروب خواری می گذشت، ولی سه کار را همیشه انجام می داد: 1-هر وقت شب که از مستی به خود می آمد، گریه می کرد و می گفت: خدایا! کدام گوشه جهنم مرا جای خواهی داد؟ 2-صبح که می شد، لباس خود را عوض و غسل می کرد و وضو می گرفت و نماز می خواند. 3-هیچ گاه خانه ما خالی از دو یا سه یتیم نبود. آن قدر که به یتیمان مهربانی می کرد، به اطفال خود نمی کرد.(3)

ابن عباس می گوید: همراه امام حسن(علیه السلام) در مسجدالحرام بودم. آن بزرگوار معتکف بود و در همان حال، دور خانه خدا طواف می کرد، یکی از شیعیانش نزد وی آمد و گفت: فلانی از من طلبکار است. اگر ممکن است، شما آن را بپردازید. امام فرمود: «سوگند به خدای این خانه، امروز چیزی ندارم.» وی گفت: اگر مقدور است، از او مهلت بخواهید؛ زیرا مرا به زندان تهدید می کند.
امام طواف را قطع کرد و همراه وی حرکت کرد. گفتم: فرزند پیامبر! آیا فراموش کرده ای که در حال اعتکاف هستی؟ فرمود: آری، ولی من از پدرم شنیدم که می فرمود: از پیامبر شنیدم که: «هر کس حاجت برادر مؤمنش را برآورد، بسان کسی است که نه هزار سال خدای را عبادت کرده است؛ عبادتی که روزها در حال روزه باشد و شبها در حال نماز».(4)

امام سجاد (علیه السلام)، شب که می شد، نقاب به صورتش می انداخت، طعام و کیسه پول را به دوش می گرفت و در خانه ها را می زد. حتی بستگان امام هم نمی دانستند که این آقا کیست، بلکه به امام ناسزا هم می گفتند که آقا، باز هم شما! ولی پسر عموی ما، علی بن الحسین (علیه السلام) هیچ به فکر ما نیست. با امام گله از زین العابدین (علیه السلام) می کردند. شبی که امام سجاد (علیه السلام) از دنیا رفت، دیدند آن آقای هر شبی نیامد.آن وقت فهمیدند آن آقا، خود امام است.(5)

امام صادق (علیه السلام) فرمود:
پدرم، امام باقر(علیه السلام)، چون صدقه ای می داد، آن را در دست فقیر می گذاشت. سپس آن را باز پس گرفته، می بوسید و می بویید و به فقیر بر می گرداند؛ چرا که صدقه، قبل از آنکه به دست فقیر برسد، در دست خداوند قرار می گیرد.(6)

پسرک از ته کوچه می آمد. پیراهن کهنه اش، چند وصله داشت. رنگ و روی زردش، نشان می داد که چند روز است غذای درست و حسابی نخورده است. نزدیک مسجد رسید و داخل رفت. پیامبر با جمعی از دوستانش کنار منبر نشسته بودند. پسرک از کنار ستون ها رد شد و آرام خود را به آنجا نزدیک کرد. نگاهش به پیامبر بود. گویی جز پیامبر، هیچ کس را نمی دید. به سوی پیامبر دوید و با صورتی پر از اندوه و چشمانی پر از اشک، کنار پیامبر نشست. پیامبر با مهربانی او را نوازش کرد. سپس دست دور گردنش انداخت و گفت:
چطوری پسرم!» پسرک بغضش ترکید و با صدای بریده بریده گفت: کودک یتیمی هستم. با مادر و خواهر کوچکم، سه نفری زندگی می کنیم. دستمان خالی است؛ از صبح تا حالا چیزی نخورده ایم. اشک در چشمان پیامبرحلقه زد. یکی از دوستانش را صدا زد و گفت: «برو خانه ما، هر غذایی داریم بگیر و بیاور.» دوست پیامبر با شتاب به خانه پیامبر رفت و با کاسه ای سفالی برگشت وگفت: تنها غذایی که در خانه داشتید، بیست و یک خرما بود. پیامبر کاسه را گرفت و با مهربانی، آن را به کودک داد. سپس لبخندی به کودک زد و گفت: «هفت دانه برای مادرت، هفت دانه برای خودت و هفت دانه برای خواهرت. فعلاً این را ببر، ان شاءالله خدا کمک خواهد کرد».
چشمان کودک از خوش حالی برق می زد. با دست های کوچکش، کاسه را محکم در دست گرفت. یکی از دوستان پیامبر، با محبت دست روی سر کودک کشید و او را نوازش کرد. پیامبر تا این رفتار زیبا را دید گفت:«چقدر کار خوبی انجام دادی. آیا می دانی که هر کس کودک یتیمی را نوازش و او را شاد کند، خداوند به او پاداش فراوانی می دهد!» در آن هنگام، دوست پیامبر با شادی خدا را شکر کرد. پسرک نیز با خنده از پیامبر و دوستش تشکر کرد و کاسه را در بغل گرفت و مانند پرنده، به سوی خانه پر کشد. پیامبر درباره یتیم نوازی فرموده است: «وقتی یتیمی را دیدی، مانند پدرش با او مهربان باش».(7)

پی نوشت :

1-نعمت الله صالحی حاجی آبادی، مکافات عمل، ص 280.
2-همان، ص288.
3-باقر حسینی زفره ای اصفهانی، آرزوی جبرئیل، ص 113.
4-مسندالامام المجتبی، ص 672، به نقل از: مجله کوثر، ش 55، پاییز 1382.
5-شهید دستغیب، داستان های پراکنده، ج1، ص69، به نقل از: باقری طاقانکی و ناصری نژاد، برای تمام خانواده ها، ج1، ص 483.
6-وسائل الشیعه، ج6، ص303، به نقل از: سید محمود مدنی بجستانی، چهل حدیث، سیره باقری، ص 64.
7-سید محمد مهاجرانی، دسته گل محمدی، کتاب طه، ص 39.